Vandaag
Vandaag heb ik mij per 31 december dit jaar uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel, meer dan 30 jaar na mijn inschrijving.
Het begin van mijn adviesbureau
Rotterdam, Elmshorn
Meer dan 30 jaar geleden, op 1 juni 1990 schreef ik mij in onder de naam Dr. Reinier de Man Adviesburau voor Mileubeleid. Ik was al enige tijd actief als zelfstandig adviseur, eerst naast mijn werk aan de Erasmus-Universiteit. Op 22 mei 1987 was ik, tot mijn eigen verbazing, gepromoveerd in de sociale wetenschappen. Om de drukkosten van mijn proefschrift te betalen werkte ik voor Reinhard Ueberhorst, een politiek adviseur uit Elmshorn bij Hamburg, aan een project over nucleaire veiligheid. Het resultaat bestond uit lijvige rapporten over “Sicherheitsphilosophien” als input in interessante discussies met kernenergie-experts uit de wereld van voor- en tegenstanders van kernenergie.
Rapport Nr. 2 in de reeks
Intussen begon ik met mijn eigen winkeltje, eerst onder de naam Environmental Management. Er woedde op dat moment een discussie over de vormgeving van milieumanagement in bedrijven en, geheel in de stijl van mijn Duitse werk, schreef ik een analyse van de toenmalige situatie. Ik zette een advertentie in het milieublaadje van de werkgeversorganisatie VNO-NCW met aanwijzingen hoe mijn rapport Interne Milieuzorg in Bedrijven – de stand van de Nederlandse Discussie te bestellen was. Ik verkocht een dertigtal exemplaren. Op het kaft van het rapport stond dat het nr. 2 was uit een reeks van vijf rapporten. Ik vond dat overtuigender staan. Nr. 1 had ik nog niet geschreven (en zou ik nooit schrijven) en na nr. 2 kwam er niets meer. Wel kreeg ik enkele bestellingen binnen, die ik helaas moest afwijzen. Met dit rapport had mijn toegang verschaft tot de Nederlandse beleidsdiscussie en ik werd enkele malen voor het houden van lezingen uitgenodigd. Vanaf dat moment volgde ik in mijn advieswerk twee sporen: het Duitse advieswerk over kernenergie en later over de “Chemiepolitik” en mijn bijdrage aan de ontwikkeling van milieumanagement en later ketenbeheer in Nederland.
Adviseren vanuit ons flatje
Tot 1989 combineerde ik mijn advieswerk met mijn baan in Rotterdam. Op een bepaald moment ging dat niet meer. Ik voerde een gecompliceerd project voor SGS uit waarvoor ik alle Europese vestigingen moest bezoeken. Op een bepaald moment zat ik in het vliegtuig uit Barcelona op weg naar een mondeling tentamen dat ik in Rotterdam moest afnemen. Eenmaal in Rotterdam aangekomen, kon ik me niet meer precies herinneren waar dat tentamen in Godsnaam over ging. De week daarop nam ik ontslag. Ik had niet lang daarvoor een vaste aanstelling gekregen. Die was voor mij een extra reden om snel weg te wezen. De rest van mijn leven aan die universitaire instelling? Ik zou nog liever dood gaan.
Vanaf dat moment werkte ik thuis van achter een heel breed antiek bureau. Ik had een tweede telefoontoestel gekocht – ons eerste toestel met druktoetsen – en een redelijk compact kopieerapparaat. Ook de fax – werkend met dikke rollen thermisch papier- kon natuurlijk niet ontbreken. Mijn eerste antwoordapparaat stond op de vensterbank. Ik herinner me dat dit aanleiding was tot grote irritatie. Petra zei dat het zo langzamerhand ons huis niet meer was met al die apparaten. Links van mijn bureau stond een Olivetti PC (met groen scherm), met Intel 8086 processor, gekocht in 1986 voor bijna tienduizend gulden. Tekstverwerking ging met Word Perfect en er stonden naast de PC een naaldenprinter en één van de eerste modellen HP Inkjets. Op dezelfde kamer
stond Petra’s PC, een iets nieuwere Philips (met oranje scherm), die ook al kleine diskettes kon lezen. Ik was trots op mijn 1200 baud modem (bijna iedereen had nog 300 baud!), waarmee ik hier en daar file kon downloaden. Ik had op een bepaald moment een CompuServe- abonnement, waarmee ik overal ter wereld een primitieve vorm van e-mail kon gebruiken. We speelden vaak een leuk spelletje op de PC: digger.
Duitsland en Nederland
De opdrachtenportefeuille was nog niet erg goed gevuld. Ik werkte nog veel voor het Duitse bureau op het gebied van nucleaire veiligheid en ik verwierf redelijk wat naamsbekendheid met een column in de bladen Milieumagazine en Nieuwe Beta. In de Nederlandse bladen schreef ik ook regelmatig over ontwikkelingen in Duitsland. Inmiddels was ik betrokken geraakt bij discussies over het Duitse chemiebeleid en werkte aan een project dat Ueberhorst in opdracht van de stad Frankfurt uitvoerde.
Ons eerste kind kwam eraan. Ons huis was niet meer geschikt voor een gezin én een kantoor. We hadden toen kunnen proberen een huis te kopen met kantoorruimte, maar dat leek te riskant. Ik ging op zoek naar kantoorruimte in Leiden en vond een prachtige ruimte aan de Kloksteeg, boven Burgersdijk en Niermans. Vrijwel gelijktijdig met het tekenen van het huurcontract registreerde ik mijn bedrijf bij de Kamer van Koophandel. Ueberhorst had grote bezwaren aangetekend tegen de naam Environmental Management – te platvloers of zo. Ik registreerde mij op 1 juni mede op zijn advies als Adviesbureau voor Milieubeleid. Op dat moment klopte dat ook wel, want ik hield mij vrij weinig met management bezig.
Een kantoor, een kind en weinig inkomsten
Op 4 juni betrok ik mijn nieuwe kantoor op de Kloksteeg. Het echte avontuur kon beginnen: zelfstandig ondernemer met weinig werk en een kind in aantocht. Ik ging driftig door met columns schrijven in Milieumagazine, alleen in 1991 al zeven stuks, in 1992 zes. Ik was actief in de Vereniging voor Milieuwetenschappen (VVM). Er was een verzoek van het Ministerie aan VVM om een project uit te voeren met betrekking tot radioactief afval. Ik bood aan dat project uit te voeren. Dat kon als ik mijn bestuursfunctie daar zou neerleggen. Geïnspireerd door het werk dat ik met mijn collega/opdrachtgever uit Elmshorn deed, organiseerde ik een interessant discussieproject en een dik rapport rond 1991. Het beleid is overigens nu nog niet veel verder dan toen.
Erg veel goed betalende opdrachten had ik nog niet, maar ik deed interessant werk. Zo schreef ik samen met een aantal auteurs een cursus voor de Open Universiteit over Milieumanagement. Ik week hier bewust van het geijkte patroon af. Ik ging niet als ‘editor’ de bijdragen van alle deskundigen corrigeren. Ik vroeg de deskundigen mij hun eigen basismateriaal te sturen, op basis waarvan ik hoofdstukken schreef die zij mochten corrigeren. Dat werkte erg goed.
Grote, belangrijke thema’s
In de loop van 1991-1992 begon er meer lijn in mijn werk te komen. Zo’n lijn kan je pas na lange tijd goed onderscheiden. Toen was dat helemaal niet zo duidelijk. Na meer van 30 jaar zie ik de volgende onderling sterk verbonden inhoudelijke lijnen:
[2} Stoffstrommanagement in Duitsland
[3] Ronde tafels, Certificering, in het bijzonder papier/hout, katoen/textiel en palmolie
Zie hiervoor de aparte stukjes (in ontwikkeling).
Wat steeds duidelijker werd rond 1992, is dat Duitsland een belangrijk land voor me werd en zou blijven. Heel veel werk in Nederland heb ik nooit gedaan en als ik het deed was het voor internationale organisaties en bedrijven.
