De vergeten M-instelling
Elementaire belichtingstheorie
Iedereen die een beetje kan fotograferen weet dat er bij belichting drie parameters een rol spelen. Bij een gegeven hoeveelheid licht komt een goede belichting tot stand door de juiste combinatie van:
- belichtingstijd (bijv. 1/30; 1/60; 1/120; 1/250; 1/500 etc.)
- diafragma (bijv. 16; 11; 8; 5,6; 4; 2,8 etc.)
- filmgevoeligheid (bijv. ISO 125, 250, 500, etc.).
Als bij ISO 250 een belichting van 1/250 f/8 goed is, kan je dat veranderen in 1/500 f/5,6. Bij dat zelfde licht kan je bij ISO 1000 een belichting van 1/1000 f/8 of 1/500 f/11 kiezen. Dat weet elke fotograaf. Hier een kleine toelichting.
Fotograferen met A of S
Normaal gesproken heb je je camera op een acceptabele gevoeligheid, bijv. ISO 400, ingesteld. Voor de keuze van een goede sluitertijd en diagfragma is het volgende van belang.
De maximaal aanvaardbare sluitertijd wordt bepaald door de beweging van camera en/of onderwerp in combinatie met de brandpuntsafstand. Het optimale diafragma op basis van de (on)gewenste scherptediepte. Moderne spiegelreflexen hebben de mogelijkheid A (diafragma-voorkeuze) of S (sluitertijd-voorkeuze). Tegelijkertijd is er ergens de ISO ingesteld, bijv. ISO 400. Stel ik A of f/11 dan betekent dit een opdracht aan de camera om een sluitertijd te vinden die past bij de gemeten hoeveelheid licht, f/11 en ISO400. Stel ik S op 1/500 in, dan geef ik de camera de opdracht op bij de gemetern hoeveelheid licht, 1/500 sec. en ISO 400 een diafragma in te stellen.
Sluitertijd-voorkeuze kan bij tele-opnames van belang zijn: bijv. niet onder 1/500 bij fotograferen uit de hand. Wil je de scherptediepte optimaal in de hand houden, dan ligt diafragmavoorkeuze voor de hand, maar je moet wel uitkijken of de sluitertijd niet te lang wordt. Anders moet je de ISO bijstellen.
M maar toch automatisch: auto ISO
Wij (oudere) fotografen zijn ‘opgevoed’ in het pre-digitale tijdperk. Wij gingen op stap met een 400 ASA (ISO 400) film en dan kozen we een geschikte combinatie van sluitertijd en diafragma. Het filmpje zat in de camera. Dat konden we niet snel veranderen. Maar tegenwoordig kan je in een handomdraai de ene foto met ISO 125 maken en de volgende met ISO 3200.
Zolang de beeldkwaliteit niet in gevaar komt door een te hoge ISO-waarde, ben je als fotograaf primair geïnteresseerd in diafragma (scherptediepte) en sluitertijd (bewegingsonscherpte). Door de stand M te kiezen en in te stellen op auto ISO, laat je de camera de ISO kiezen die bij de gekozen combinatie van sluitertijd en diafragma past. Hier heb ik veel profijt van mijn ‘full-frame Nikon 610, die zelfs bij ISO 6400 aanvaardbare resultaten produceert, zie het voorbeeld.
Met dank aan Harry Otto (fotocursus gevorderden LAK 2020, die mij hier op heeft gewezen.
M bij flitsen (TTL)
Er zijn situaties waarbij je het omgevingslicht (bijv. in een niet helemaal donkere kamer) zoveel mogelijk wilt uitschakelen en de foto’s uitsluitend door de flits wilt laten belichten. Bij flitsen gaat de sluiter een keer helemaal open. Dat duurt veel langer dan de duur van de flits. De uitwerking van het licht dat tijdens de opening van sluiter op de sensor valt kan sterk verminderd worden door de keuze van een lage ISO-waarde, bijv. 100 (niet auto-ISO!) en een klein diafragma (hoge waarde, bijv. f/14). Je kan dit via M instellen: 1/250 sec. (kortst mogelijke sluitertijd bij flitsen) en f/14. De flitser staat ingesteld als TTL (through the lens). Dat zorgt ervoor dat hij de noodzakelijke hoeveelheid licht produceert voor een juiste belichting, in de regel veel meer dan het omgevingslicht.
