Stilleven
Het stilleven is een belangrijk onderdeel van schilderkunst uit verschillende tijdperken en is ook als thema de fotografie binnengedrongen. In de zeventiende eeuw was een stilleven vooral een exercitie waarbij schilders hun vaardigheden in het weergeven van nuances in stofuitdrukking bij verschillende belichting konden laten zien. Bloemstukken en jachtstukken waren toen populair, maar soms hadden die stillevens een diepere symbolische betekenis zoals bij een ‘memento mori’ met symbolen als schedels, uitgebrande kaarsen en tikkende klokken.
Ook voor een fotograaf is het een manier om zijn vaardigheid in het omgaan met belichting en het weergeven van verschillende oppervlakken te testen, nog los van de mooie symbolen die hij er ook mee kan uitdrukken. Toen ik in het kader van een fotocursus de opdracht kreeg, een serie stillevens met maximaal drie voorwerpen in wisselende opstelling en met wisselende belichting te maken, ben ik naarstig op zoek gegaan naar drie voorwerpen waarmee ik iets kon. Ik zocht naar glimmende metalen, doorzichtige glazen en ruwe stenen voorwerpen, maar als ik ze bij elkaar legde, zeiden ze mij niets. Mijn mannetjes van kurkentrekkers, glazen potjes en eierdopjes bleven niet meer dan toevallig bij elkaar gelegde troep.
Gevonden voorwerpen
Op de mooie beeldententoonstelling van Miró in Scheveningen zag ik hoe hij vaak van een beperkt aantal op het eerste gezicht niet meteen bij elkaar passende voorwerpen heel sprekende en wonderlijke beelden kon maken. Ik raakte onder de indruk van de manier waarop hij zijn werkwijze beschreef in de documentatie van het museum. Toen hij die beelden maakte, woonde hij op Mallorca en raapte tijdens lange strandwandelingen allerlei voorwerpen op, stukken van oude meubelen, het gereedschap van de schoenmaker en nog veel meer. Dan liet hij ze dagen of weken op de vloer van zijn atelier liggen en keek of hij zag welke voorwerpen bij elkaar hoorden. Zo ontstond een prachtig beeld van een omgekeerde stoel met schoenleesten op de vier poten. Je moet het maar zien.
Natuurlijk beeld ik mij niet in een vergelijkbaar artistiek niveau te kunnen bereiken, maar ik heb er wel iets van geleerd. Op een tafel in mijn werkkamer liggen al zeker tien jaar de tijdens strandwandelingen opgeraapte voorwerpen. Ik gooi ze niet weg, want ik ben eraan gehecht. Ik koos er drie mooie uit, alle drie met mooie natuurlijke kleuren, maar wel met heel verschillende oppervlakken: een gladde en zware grijze steen, een bruinige zeeslak met mooie gedraaide vormen en een vrij licht gekleurde sterk geribbelde schelp van een oester.
Combinaties
Ik kon er zonder problemen veel combinaties mee maken: sommige met de zware steen onder en daarop eerst de oester en dan de slak. Bij andere ligt de steen juist boven op de oester. Sommige opstellingen zijn niet erg stabiel, maar ze blijven staan zonder gebruik van lijm of plakband. Mijn eerste poging was met kunstlicht, maar ik was niet tevreden over het beperkte spectrum met veel te veel geel. Ik besloot daglicht te gebruiken, maar toen plotseling de zon ging schijnen, zag ik dat ik zachter licht nodig had en zeker geen scherpe schaduwen. Ik verplaatste de opstelling naar een raam op het Noorden, zodat ik bij het zachte noorderlicht, in de traditie van de Nederlandse schilders uit de gouden eeuw, beelden met een mooie zachte schaduw kon maken met een goede maar niet overdreven nadruk op de oppervlaktestructuren door het zachte strijklicht van links.
De achtergrondkleur
Als achtergrond gebruikte ik dik donkerrood gekleurd karton dat ik toevallig had liggen. Het geeft mooi stemmige beelden, maar ik vroeg me wel afof het er niet beter uitgezien had met een achtergrond in een andere kleur. Ik heb even een paar testfoto’s gemaakt.
Blauw is wel mooi, maar niet echt mooier dan donkerrood. Groen en wit lijken helemaal niet goed, maar de zwarte achtergrond vind ik wel mooi. Misschien hier nog eens verder mee werken.
Zie ook deze blogs:
Technische details
Bovenstaande fotocollage heb ik met Microsoft Publisher gemaakt door hier vijf foto’s van de juiste afmeting in te plakken. Het resultaat is een foto van 70x50cm die in een grote Ikea-lijst past.
Alle foto’s heb ik gemaakt met een Nikon D610 full-frame camera.
Instelling met diafragma voorkeuze f/16 en ISO 200. 24-85 mm zoom objectief op rond 70 mm. Zacht daglicht door het raam van links, resulterende sluitertijden van rond 1/3 seconde. Opname op statief met IR afstandsbediening.
Nabewerking met LightRoom, vooral kleine correcties in de belichting en kleurtemperatuur naast het uitsnijden in de gewenste formaten.