NJN 1965-2018

Terug naar Wageningen-Hoog

Op 7 oktober 2018 neem ik de afslag Wageningen op de A12 en via Bennekom rijd ik naar Wageningen-Hoog en verder naar Renkum. Om half elf parkeer ik mijn auto tegenover het Informatiecentrum Renkums beekdal. Ik moet achter het dit informatiecentrum zijn, bij het Mussennest.

Ik meld mij bij de tafel met naamkaartjes aan. Mijn naam ligt klaar. Ik kom hier voor de reünie van de afdelingen Wageningen, Arnhem, Nijmegen en Tiel van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie. Rond 1965, 53 jaar geleden, werd ik lid. Vandaag zie ik meteen bekende namen op de naamkaartjes en tenslotte ook bekende gezichten, hoewel ik soms even moet kijken.

De mensen die in 1965 15 waren, zoals Hein Pons, Marja Kuiper en Jaap Wiertz zijn inmiddels 68. Even zie ik hen vooral als oude mensen, maar zodra ik de gezichten en de stemmen weer herken, lijkt niemand echt veranderd te zijn, ook Annelies van Gijsen niet, die als 65-jarige fris gepensioneerd uit Antwerpen naar Wageningen is teruggekeerd. Met mensen als Annelies en Hein had ik in mijn Utrechtse studenten tijd regelmatig en soms intensief contact.

Terug naar 1964-1968

Ik zie ook Eric Gerding met wie ik in 1964 in de derde klas van het gymnasium zat samen met een andere actieve NJN-er, Aart Noordam, die er vandaag niet is. Eric en Aart hebben mij indertijd overgehaald om lid te worden. Na een proefexcursie naar de Hoge Veluwe, heb ik meteen ja gezegd. Ik heb daar geen moment spijt van gehad. Zie ook mijn eerdere blog: zestig jaar vogelen.

Voor mij was de NJN een mogelijkheid om even te ontsnappen uit de benauwende huiselijke kring en even iemand anders te zijn. Ik werd een enthousiast vogelaar. Ik hield me ook met kevers bezig, maar voor de determinatie ervan beschikte ik niet over het noodzakelijke geduld en ook niet over de noodzakelijke literatuur. Met mensen als Frits Boerwinkel of Albert van den Brink fietsten wij met laarzen aan via Harderwijk over de Knardijk naar Lelystad in aanleg en zagen onderweg baardmannetjes, middelste zaagbekken en krakeenden. Ik herinner me schitterende excursies door het binnenveld, naar de blauwe kamer en zelfs helemaal naar de Biesbosch.

Op 22 oktober 1966 vond in de Kelder van de familie Tjallingii de AV plaats en werd een nieuw bestuur gekozen. Hein Pons werd voorzitter in ik werd ‘Redac’, redacteur van het verenigingsblad ‘De Kemphaan’. Andere functies waren NS: Jaap Wiertz, ADM: Marja Kuiper, LZF: Marlies v.d. Vaart. 52 jaar later poseren Hein, Jaap en ik voor een foto.

Excursie 2018

Het is die dag prachtig weer en we genieten van een goede lunch buiten het restaurant ‘De Beken’. Daarna is er een interessante excursie door het Renkums beekdal, waar de oude industrie (Van Gelder papier, etc.) plaats gemaakt heeft voor natuurontwikkeling. Voordat iedereen naar huis gaat, is er koffie, thee en een overdadige keus uit heerlijk gebak. Ik heb interessante gesprekken onder meer met Ingrid Petiet, Pieneke Wiertz en Ina Pons.

Naar Amsterdam!

Tijdens de reünie werp ik de vraag op waar het archief van de afdeling Wageningen gebleven zou kunnen zijn. Het antwoord luidt dat althans een deel van het archief zich in Amsterdam bevindt bij het International Institute  of Social History IISH. Het is interessant voor mensen die de geschiedenis van de Nederlandse groene jeugdbeweging willen bestuderen. De volgende dag ga ik naar de IISH-website waar ik de archieven kan reserveren om te komen bestuderen. Als ik op dinsdag in de trein naar Amsterdam zit, ben ik heel benieuwd wat ik daar aan zal treffen. Vanaf het centraal station neem ik de bus naar de Veelaan. Na een minuut lopen sta ik bij het mooie instituut. Vriendelijke mensen geven mij de archiefdozen. Met kloppend hart doe ik ze open. Terug naar meer dan 50 jaar geleden. Exemplaren van de ‘Kemphaan’, waarvoor ik als ‘Redac’ verantwoordelijk was, vind ik helaas niet.

Geroutineerde parlementariërs van 16 jaar oud

Wel vind ik een grote verzameling stukken behorende bij jaarvergaderingen, zoals notulen van de jaarvergadering, verslag van de voorzitter, verslag van de secretaris, verslag ‘Ping’ (= penningmeester), verslag keldercommissie, ledenlijsten, verslagen van bestuursvergaderingen, ingekomen brieven, etc. Vooral interessant zijn de vele moties die tijdens de AV werden ingediend, waarover gestemd werd en die dan werden aangenomen dan wel verworpen. Uit het vergeelde archief komt een goed ontwikkelde vergadercultuur naar voren. De AV was als een levendig parlement met ellenlange discussies over moties, inclusief moties van wantrouwen en voorstellen voor alternatieve bestuursleden. Daarbij moet je bedenken dat de geroutineerde parlementariërs hier hooguit zestien jaar oud waren, zoals Eric Gerding en Jaap Wiertz op de AV van 22-23 oktober 1966. Ik keek in die tijd heel erg op tegen mensen als Eric en Jaap, die als volleerde politici in statements van een half uur of langer met mooie correct geformuleerde volzinnen hun standpunten konden verdedigen in de vergadering.

De AV van 22 oktober 1966

Een greep uit het verslag. Na een opsomming van onproblematisch verlopen agendapunten lezen we:

“Hierna kwam echter de grote ramp, dat in de agenda als verslag NS stond. Het leek echter meer op een foldertje van de morele herbewapening en dan nog een slechte. Het werd dan ook niet geaccepteerd, zelfs niet door enkele leden van het bestuur.
Het verslag moest in de pauze overgeschreven worden.
Na de sjok waarnaar de AV al protesterend gevraagd had in een voortreffelijk koor o.l.v. Martien Bouman, en het hupsen kwamen eerst het verslag van de schuilhutcommissie en dat van de nestkastcommissie aan de beurt. Beide waren een klaagzang over de geringe belangstelling.
Hierna werd het verslag NS, dat nu in telegramstijl gesteld was, weer onder vuur genomen. Dit werd echter niet getolereerd en het moest nogmaals over. Dit bleek de laatste maal te zijn, maar ze stond niet op papier. Doch nu bracht de taperecorder uitkomst. Deze had het verslag geregistreerd en in die vorm zou het in de kemphaan gepubliceerd worden; hetgeen in het november/december nummer geschied is. Het beleid bestuur kwam nu echter in verdrukking. Volgens enkelen (die het goed wisten) kon het niet goedgekeurd worden. Desondanks is het na stemming erdoor gesleurd met de toezegging dat in het NS verslag na publicatie nog wijzigingen zouden kunnen worden aangebracht op verzoek van de leden.
Het punt verkiezing bleek overboding. Voor de vz-functie, waarvoor nog niemand was, werd door het AV Hein Pons voorgesteld, waarmee het bestuur volledig akkoord ging, allang blij dat er iemand was. Zodoende ruilden Pineke Wiertz en Hein Pons van plaats (vz); hetzelfde deden Aart Noordam en Jaap Wiertz (ns); ondergetekende en Marja Kuiper (admin.); Ernst Boerwinkel en Reinier de Man (redak.) en Albert v.d. Brink en Maries v.d. Vaart (lzf).”

Er waren die vergadering nogal wat moties. Eén motie (ik geloof, gezien het handschrift, dat ik de auteur was) verzocht om een heiligverklaring van het oude bestuur met de volgende tekst:

“Stemgerechtigde leden van de afdeling Wageningen van de Ned. Jeugdbond voor Natuur studie, in vergadering bijeen op 22 oktober 1966 te Wageningen, zijn van mening dat het aftredende bestuur heilig verklaard moet worden, alvorens in de duistere geschiedenis te verdwijnen”, ondertekend door o.a. Hugo Besemer, Rinse Wassenaar, Frits Boerwinkel, Rietje …, Matthieu Witmondt en Reinier de Man . De motie werd verworpen.

Interessant is hoe lang dit soort vergaderingen konden duren. De vergadering werd op 23 oktober om 2:30 in de ochtend gesloten. Het verslag vermeldt:

“Op 23 oktober te 2.30 werd de vergadering gesloten door het hoofd van Hein dat samen met de hamer door de slaap op de tafel neerdreunde. Vermeldenswaardig is het nog dat er ondanks de dreigementen geen politie verschenen is en dat de vele fotoenthousiasten die dachten het plaatje van hun leven te schieten teleurgesteld hun apparatuur weer opborgen.”

Redac Reinier de Man

Na de vergadering van 22-23 oktober 1966 werd ik dus Redac, belast met het uitgeven van ‘De Kemphaan’. Ik herinner me hoe ik de kopij overtypte op grote stencilbladen met de oude krakkemikkige afdelingstypmachine. Plaatjes overbrengen was wat moeilijker. Dat ging met speciale pennetjes en rollers voor arcering. Een spoedcursus hierin kreeg ik door een artikelenserie van Hein Pons over de sterren en planeten. Bij het tekenen van ronde of ovale planetenbanen dreigde soms een eivormig deel uit het stencilblad te vallen, maar met stippellijnen bleef de zaak heel. Af en toe veroorzaakte ik negatieve opwinding als ik een stuk te zeer redigeerde, d.w.z. het Nederlands grammaticaal aanpakte. Dan kreeg ik emotionele kritiek als “Wat er stond, is NJNs, dat mag je niet zomaar veranderen …”. Blijkbaar was ik te laat bij deze club gekomen, om de ongeschreven regels aan te voelen. Bovendien was ik zo elitair opgevoed dat ik nauwelijks normaal Nederlands kende. Daarvan getuigen ook de stijve brieven van mezelf die ik in het archief vond. Op 21 oktober 1967 zat mijn ambtsperiode er weer op en moest ik in de AV verslag uitbrengen.

De voorzitter (Hein Pons) was positief over de Kemphaan in zijn jaarverslag:

“De Kemphaan, ons afdelingsblad, verscheen vrij regelmatig om de ±1¼ maand. Hij zag er (behoudens het feit dat sommige letters verzakten en niet goed doorkwamen) verzorgd uit. Midden in het jaar kwamen de activiteiten van de afdeling tot uiting in een Kemphaan van 14 pagina’s. … …”.

Zo te zien was de AV toch niet helemaal tevreden met mijn verslag. Een schriftelijk verslag van mijn hand heb ik niet gevonden, maar in de notulen van de AV lees ik:

“Verslag van de redac. Hier was veel op aan te merken. Dit bewees de motie wel die er binnen kwam. De A.V. vond dat iedere NS, Redac, DBer en belangstellende HBer een Kemphaan moest krijgen. Dat is het afgelopen jaar niet gebeurd of weinig. De meeste Kemphanen waren wel fijn. Ook dit verslag werd goedgekeurd.”

De stencils voor de Kemphaan werden steeds aan het Instituut voor Plantenziektenkundig Onderzoek in Wageningen ter verwerking gegeven. Ooit had ik aan de vader van een klasgenoot, die bij het IPO werkte, gevraagd de gestencilde Kemphaan van het IPO naar Ede mee te nemen. Met een kritische blik zei hij: “O, ik wist niet dat dat hier gebeurde. Vooruit dan maar.” Vanaf dat moment verkeerde ik in de veronderstelling dat dit illegaal was en dat het maar goed was dat die man de zaak niet had aangekaart bij het IPO. Maar nu vind ik in het Amsterdamse archief keurige nota’s aan Mej. M. Kuiper. Voor het stencilen van 1055 vel rekende het IPO in 1967 f 21,10 = 0,2 cent per pagina. Niet duur, maar we betaalden wel netjes de rekening.

Moties, moties, moties

In de oude stukken vind ik veel interessante moties, niet allemaal inhoudelijk interessant, maar opvallend door de formeel-bureaucratische stijl ervan. Voorbeeld (motie 25 april 1967):

“Wij ondergetekenden, stemgerechtigde leden der njn afdeling Wageningen, spreken onze verontrusting uit over het feit dat wij op vroege excursies zelden afdelingsbestuursleden aantreffen. Wij verzoeken daarom het AB een verklaring af te legen aangaande deze nalatigheid. Wij vragen ons af of dit te wijten is aan een verregaande luiheid, of dat het AB over zodanige telepatische gaven beschikt dat zij vanuit hun bed kunnen beoordelen of de vroege excursies de doelstellingen van de Bond, zoals beschreven in artikel 2 en 3 van de bondsstatuten, nageleefd worden met de daartoe geëigende middelen. Wij verwachten van het AB dat deze verklaring in de eerstvolgende uitgave van het afdelingsorgaan geplaatst wordt. … …” (ondertekend door o.a. Eric Gerding, Aart Noordam, Pieneke Wiertz, Frits Boerwinkel).

Waar hadden die 16-jarigen zulk bureaucratisch geleuter geleerd? Waarschijnlijk in de NJN zelf. En zo vond ik nog tal van grappig en minder grappig bedoelde moties, zoals deze motie op de vergadering van 15 september, die ik zelf had ondertekend:

“Wij stemgerechtigde leden der NJN afd. Wageningen in vergadering bijeen in de kelder van Marterlaan 10 te Wageningen-Hoog, gem. Wageningen, op 15 september 1968, vinden dat de vergadering niet genoeg in het openbaar gevoerd wordt en veroordelen het feit dat drie roodharige en/of baardige oppositieleden de enigen zijn die beschikking hebben over een tafel.”

De motie werd afgekeurd.

Mijn actieve NJN-tijd was voorbij

Blijkbaar was ik aanwezig op deze vergadering, maar mijn rol was al uitgespeeld nadat ik in september 1967 van Ede naar Bilthoven was verhuisd. Mijn brief van 18 september 1967, die ik in het archief aantref, stemt mij zelfs nu nog een beetje droevig. In onderkoeld, formeel Nederlands schrijf ik:

“… … Zoals je ziet is deze brief afkomstig uit Bos en Duin bij Bilthoven dat ik sinds enkele weken mijn woonplaats kan noemen. Hoewel dit niet zo ver van Wageningen ligt, zal het toch niet meer zo vaak zijn dat ik op vergaderingen aanwezig kan zijn. Dit is vooral lastig, zolang er nog geen definitief nieuw bestuur gekozen is. Jammer genoeg kan ik de reglementsvergadering die geachte Eric G. in onze maag gesplitst heeft niet bijwonen. Maar hierover valt ook niet meer zoveel te zeggen omdat eigenlijk (misschien niet geheel volgens de regels) het reglement allang aangenomen is. … …”.

Achteraf gezien was die verhuizing van Ede naar Bilthoven een grote fout. Weliswaar ontvluchtte ik bepaalde problemen thuis, maar ik was in een klap mijn sociale leven kwijt. Ik was het contact met mijn klasgenoten in Ede kwijt en deed examen op een andere school in een vreemde omgeving. De NJN, die voor mij op dat moment heel belangrijk was, viel ook nog eens weg. Toen ik na mijn Bilthovense tijd in Utrecht ging studeren, kon ik gelukkig met veel NJNers het contact vernieuwen en verstevigen. Jammer alleen dat ik  scheikunde was gaan studeren en al mijn vrienden biologie.

P.S. 1
Voor foto’s zie https://rdeman.nl/photos/index.php?/category/275 (ID=want2018, wachtwoord is gelijk aan het wachtwoord voor deze pagina)

P.S. 2
Tijdens een opruiming van onze vliering vond ik meer dan een hele jaargang kemphanen: Scans van de kemphaan

Een verzoek

Wie heeft er nog foto’s uit die tijd van excursies en/of AVs? Ik houd mij aanbevolen om ze hier op te nemen of er een website van te maken.  Graag aan reinier@rdeman.nl . Ook correcties/aanvullingen op dit verhaal zijn welkom. Dank!

____