De nieuwe Knausgård
Ik gebruik mijn blogsite regelmatig om op te scheppen over de duizenden pagina’s Noorse boeken die ik in het Noors gelezen heb en om mijn bewondering voor de schrijver Karl Ove Knausgård te laten blijken. Helaas kan ik dat nu niet doen. Ten eerste is het laatste boek van Knausgård maar 304 pagina’s dik. Ten tweede ben ik verre van enthousiast over dit werkje dat in sommige opzichten wel lijkt op de Morgenstjern-romans, maar toch wel een heel mager aftreksel daarvan.
Natuurlijk zien we ook hier de vreemde combinatie van superrealistische beschrijvingen (met een bijna irritante hoeveelheid details) met verwijzingen naar allerlei surrealistische gebeurtenissen en mystieke ervaringen (vaak niet duidelijk of het slechts hallucinaties zijn) op de achtergrond.
Een ijskoud verhaal
Het is in meerdere opzichten een ijskoud verhaal. De hoofdpersoon Syvert, de vader van de jongere Syvert, die we al uit de vorige romans kennen, heeft pech met zijn auto terwijl het 25 graden vriest. Er volgt een verhaal van omzwervingen (gedeeltelijk over het ijs) via een garage, een hotel, cafés en een eenzame kerk. Hij komt ook zijn oude jeugdvriendin Bodil tegen, bij wie hij tenslotte op bezoek gaat.
Het is niet de eerste keer dat ik een boek lees waarvan ik de hoofdpersoon onsympathiek vind. Maar na twintig pagina’s begon ik al danig de pest aan deze koude egoïst te krijgen. De relatie met zijn vrouw is heel knap beschreven. Je krijgt het er nog kouder van dan van de beschrijvingen van zijn wandelingen door de stad en zijn tocht over het ijs naar de kerk. De enige warmte lijkt nog in zijn liefde voor zijn kinderen te zitten. Syvert heeft van de buitenkant gezien een succesvol leven, goede baan, redelijk huwelijk, gezonde kinderen, maar hij voelt zich absoluut niet thuis in zijn leven.
Asja, alcohol en het dodenrijk
Zijn grote obsessie is zijn geheime relatie met Asja, een Russische vrouw, een relatie die geen enkel toekomstperspectief biedt. Ze hebben besloten er daarom een punt achter te zetten. Zijn beschrijvingen van deze zwaar neurotisch aandoende relatie – het boek is in de ik-persoon geschreven – zijn overdreven geïdealiseerd. Het lijken wel fantasieën van een achttienjarige, dacht ik toen ik het las. Terwijl wij over de bijna goddelijke kwaliteiten van Asja lezen, maken we steeds meer kennis met Syvert, een totaal onmogelijke, egoïstische kettingrokende zuiplap, die als het maar even kan een slok sterke drank neemt, ook als hij achter het stuur gaat zitten.
Regelmatig duiken in het boek weer de oude Morgenstjern-thema’s op. Het gaat dan met name om het schemergebied tussen onze wereld en het dodenrijk en het onverklaarbare verschijnsel dat mensen zich soms iets kunnen herinneren van iets dat nog niet gebeurd is en andere eigenaardige vervormingen van het menselijke tijdsperspectief. Syvert komt in een rare rituele bijeenkomst in het kerkje terecht waar mensen de zielen van hun gestorven familieleden en vrienden oproepen. Zelf gelooft hij eigenlijk niet in al die onzin en schrijft ergens dat ze in dat ritueel mensen hoop hebben gegeven waar geen hoop was (“Gitt dem håp der det ikke var håp.”). Toch probeert hij niet veel later in het boek zijn eigen doden op te roepen, wat niet lukt.
Der fliegende Holländer en een gezellig avondje
Op een slimme manier verbindt Knausgård de geschiedenis van Syvert met de reis van Wagner naar aanleiding waarvan hij de opera “Der fliegende Holländer” schreef. Ook hier zware thema’s van leven, dood en ware liefde.
Allemaal knap bedacht, maar ik denk in de eerste plaats aan halllucinaties van een alcoholist die zich weer eens klem gezopen heeft. Ik kan het allemaal niet serieus nemen.
Meesterlijk beschrijft Knausgård het gezellige avondje van Syvert en Evelyn die hun vrienden Kåre en Marit voor het avondeten hebben uitgenodigd. De leegte en kilte van de gesprekken doen niet onder voor topmomenten in Min Kamp, waar hij het sociale leven in Zweden genadeloos fileert. Tijdens dit avondje maakt Syvert zulke beledigende opmerkingen tegen zijn vrienden dat hij zich de volgende dag moet verontschuldigen. Zelf weet hij zich er niets meer van te herinneren.
Een telefoongesprek
Tenslotte komt Syvert terug op zijn besluit de relatie met Asja te beëindigen. Daarbij lijkt ook een opmerking van Bodil een rol te spelen: “Du må folge hjertet” (“Je moet je hart volgen”), luidt haar wel erg clichématige advies, gebaseerd op stoplappen zoals “je leeft maar één keer”. Hij belt Asja in Rusland op om zijn besluit mee te delen en dan eindigt het boek. Uit de eerdere boeken van Knausgård weten we twee dingen: ten eerste dat Asja van hem zwanger wordt en ten tweede dat Syvert later de rivier in rijdt en daar overlijdt. Ik had verwacht dat dat in dit boek zou gebeuren.
Samenvattend: zeker een boek met bekende Knausgård-kwaliteiten, maar over het geheel genomen niet overtuigend.
______________
Karl Ove Knausgård, Arendal, Forlaget Oktober 2024
Zie ook mijn andere stukjes over Knausgård:
https://blog2.rdeman.nl/de-morgenster-de-openbaring-van-knausgard/
https://blog2.rdeman.nl/de-ondergang-van-kristian-hadeland/
https://blog2.rdeman.nl/det-tredje-riket/
https://blog2.rdeman.nl/ulvene-fra-evighetens-skog/
_________
